pooria

نوشته اصلی توسط pooria

تخریب لایه ازون و پروتكل مونترال


ازون مولكولى است مركب از سه اتم اكسیژن و ماده اى است ناپایدار كه معمولا در اتمسفر نایاب است. قسمت عمده ازون موجود در جو زمین در لایه استراتوسفر (10 تا 50 كیلومترى سطح زمین) كه لایه ازون نیز خوانده مى شود، وجود دارد. مولكولهاى ازون موجود در این لایه تقریبا تمامى اشعه هاى ماوراء بنفش خورشید (b -uv) را جذب مى كند و گیاهان و جانوران را از زیانهاى شیمیایى چون كلر، برم و فلور كه توان واكنش بالایى دارند آسیب پذیر است. تا چندى پیش لایه اوزن نسبتا در برابر این مواد شیمیایى ایمن بود، زیرا این مواد به دلیل سرعت واكنش پذیریشان عمر كمى در جو زمین داشتند و نمى توانستند تا لایه ازون صعود كنند و بر آن به گونه اى مخرب تاثیر بگذارند. متاسفانه، وقتى بشر موفق به تولید كلروفلروكربن ها (سى. اف. سى) و هالونها شد، این سه ماده تركیبات شیمیایى بسیار پایدارى مركب از كلر، فلور و برم تشكیل دادند. در حقیقت پایدارى آنها تا به حدى بود كه بخشى از آن تا لایه ازون صعود مى كرد. در این لایه، این تركیبات در معرض اشعه ماوراى بنفش خورشید شكسته شده و به عناصر تشكیل دهنده خود، چون كلر و برم كه در تخریب مولكول ازون نقش كاتالیزور را ایفا مى كنند، تجزیه مى شوند براى نمونه، هر اتم كلر قادر است قبل از نابودیش در لایه استراتوسفر حدود صد هزار مولكول ازون را نابود كند. بنا به دلایل پیچیده، تخریب لایه ازون در فصل بهار شدت بیشترى دارد. تا سال 1995 میزان تعداد مولكولهاى ازون بر فراز اروپا و امریكاى شمالى حدود 10 درصد كمتر از این میزان در سال 1975 بود و در برخى نقاط دیگر این كاهش به حدود 20 تا 25 درصد بالغ مى شد. هر ساله در لایه ازون موجود بر فراز قطب جنوب حفره اى عمیق ایجاد مى شد كه این امر منجر به تابش اشعه هاى ماوراى بنفش خورشید بر سطح زمین با شدت بیشترى مى گشت. اشعه ماوراى بنفش، سیستم دفاعى بدن را تضعیف مى كند، آب مروارید و سرطانهاى پوستى به بار مى آورد، رشد محصولات كشاورزى را كند مى كند و ارزیابى فیتوپلانكتون ها در دریا مى كاهد و از این رو زنجیره غذایى دریاها را با اخلال مواجه مى سازد. همزمان با افزایش آگاهى از خطرات تخریب لایه ازون در دهه 1970 امریكا، كانادا، سوئد و نروژ به صورت یك جانبه استفاده هاى غیر ضرورى از (سى. اف. سى) را منع كردند. در سال 1985 یك توافق بین المللى در این زمینه ایجاد شد كه همان كنوانسیون وین بود. این كنوانسیون یك كنوانسیون مقدماتى بود و هیچ یك از امضا كنندگان آن را وادار به كاهش در مصرف (سى. اف. سى) و دیگر مواد مخرب لایه ازون (ods) نمى كرد. در سال 1987، 24 كشور صنعتى و جامعه اروپا پروتكل مونترال را به امضا رساندند. كشورهاى امضا كننده این پروتكل موظف شدند تا سال 1999 مصرف حدود پنج نوع (سى. اف. سى) را تا حدود 50 درصد كاهش دهند و همچنین مصرف سه نوع از هالون ها را كاملا متوقف سازند. در خلال سالهاى 1987 تا 1995 بر قدرت و اعتبار پروتكل مونترال به ویژه در لندن (1990) در كپنهاگ (1992) و در وین (1995) افزوده شد. بر اساس اصلاحیه سال 1990 لندن، كشورهاى توسعه یافته مقرر كردند مصرف مواد مخرب لایه ازون (مثل هالونها، متیل كلروفورم، تتراكلرید كربن و تعداد بیشترى از 15 نوع (سى. اف. سى) را تا سال 2000 به طور كامل متوقف كنند. همچنین بنابر این اصلاحیه، كشورهاى در حال توسعه موظف شدند با استفاده از تسهیلات صندوق چند ملیتى (mlf) كه به این منظور تاسیس شده بود، مصرف این گونه مواد شیمیایى را تا سال 2010 كاملا از میان بردارند در سال 1992 تاریخ مقرر شده براى كشورهاى توسعه یافته به منظور منع كامل استفاده از مواد مخرب لایه ازون به سال 1995 تغییر یافت و مقرر شد كه این كشورها تا سال 2030 مصرف (اچ، سى، اف، سى (hcfc)) را كه اثرات مخرب آن كمتر از (سى. اف. سى) است و به عنوان جایگزینى براى مواد برگزیده شده بود متوقف سازند و استفاده از برمیدمتیل را نیز كاملا منع نمایند. در سال 1995 كشورهاى در حال توسعه نیز پذیرفتند كه از مصرف (اچ. سى. اف. سى) و برمید متیل بكاهند. در این سال پروتكل مونترال گستره اى جهانى یافته و بیش از 155 كشور بدان پیوسته بودند.نكات اصلى


تدوین رژیمهاى بین المللى به چهار مرحله تقسیم بندى مى شود:
1 - تعیین دستور كار.
2 - مذاكره و تصمیم گیرى.
3 - اجرا
4 - گسترش طرحها و توافقنامه ها
هر یك از این مراحل چهارگانه به نوبه خود پیچیده است و داراى ویژگیهایى است كه مختص معضلات و مسایل زیست محیطى است.
رژیمى كه به منظور مقابله با تخریب لایه ازون تدوین شد، به زعم بسیارى، یكى از رژیمهاى كار آمد و با ارزش بین المللى در زمینه محیط زیست است. ویژگیها و پیچیدگیهاى مراحل چهار گانه فوق به خوبى در تدوین این رژیم نمودار است. این رژیم همچنین روابط تنگاتنگ موجود میان دو مرحله اجرا و گسترش و بسط طرحها و توافقنامه ها را به خوبى نشان داد و اهمیت بالقوه نهادهاى بین المللى را به خوبى ثابت كرد.