روش نمونه برداری و آزمایش فاضلابها
هدف و دامنه كاربرد
این استاندارد روشهای نمونه برداری و آزمایش فاضلابها را در برمیگیرد .
نمونه برداری
محل نمونه برداری :
در مواردیكه آزمایش فاضلاب در نقطه مشخصی مورد نظر باشد انتخاب محل نمونه برداری موردی نخواهد داشت . در مواردیكه اطلاع از تركیب فاضلاب در محل خروج فاضلاب از تأسیسات تصفیه مورد نظر باشد نمونه در محل تخلیه از انتهای لوله خروجی تأسیسات باید برداشت شود .
هنگامیكه پی بردن به تغییرات تركیب فاضلاب در دوره یا فاصله زمانی مشخص مانند اوج ( حداكثر مقدار ) تخلیه لازم باشد نمونهها باید در فواصل كوتاه و معینی از زمان یعنی هر 5 یا 10 یا 30 دقیقه برداشت و آزمایش شود . برای مطالعه و آگاهی از كیفیت فاضلاب در یك دوره عملكرد یا یك دوره زمانی ( معمولا 24 ساعت ) یا یك دوره كار روزانه تأسیسات تصفیه از روش نمونهگیری تركیبی باید استفاده شود . نمونه تركیبی از مخلوط كردن برداشت نمونههای معرف در فواصل معین و اختیاری از زمان از كانال اصلی تخلیه بدست میآید . حجم هر یك از نمونههای برداشت شده باید نسبت ثابتی از حجم فاضلاب را داشته باشد . فواصل زمانهای اختیار شده باید با تغییرات ماهیت و مقدار جریان فاضلاب مرتبط باشد . در برداشت نمونهها باید توجه داشت كه نسبت واقعی مواد معلق محفوظ بماند . نمونهگیری نباید از ناحیه كف آلود در سطح و یا از كف كانال صورت گیرد . معمولا نمونهها باید در فاصله از كف بستر جریان برداشت گردد . نمونه باید به آرامی و بنحوی برداشت شود كه هوا در آن وارد نشود . در بیشتر موارد برداشت نمونه یكبار در ساعت رضایتبخش میباشد .
وسائل نمونه برداری
ظروف چینی با لعاب یا ظروف لعابی كه لعاب آنها شكننده نباشد و یا ظروف شیشهای را برای نمونه برداری میتوان بكار برد . ظروفی كه جهت نمونه برداری بكار میرود باید دهان گشاد و كوچك باشد كه انتقال محتوی به ظرف اصلی نمونه بآسانی صورت گیرد و رسوب و باقیمانده در كف آنها بجا نماند . چنانچه وسیله نمونه برداری خود كار در اختیار باشد میتوان از آن استفاده كرد .
در مورد تهیه نمونههای تركیبی ظروفی برای جمع آوری نمونهها باید بكار برد كه گنجایش كافی برای كلیه نمونههای برداشت شده را داشته باشد .
برای تهیه نمونه تركیبی میتوان از ظروف شیشهای یا لعابی با گنجایش كافی تمیز و خشك استفاده كرد . چنانچه ظروف لعابدار برای این منظور بكار رود باید دقت شود كه لعاب بریدگی یا ترك خوردگی نداشته باشد .
ظروف نمونه برداری
قبل از برداشت مقدار نمونه لازم برای آزمایش , مواد جامد را با تكان دادن ظرف نمونه تركیبی كاملا بحال تعلیق در آورید .
نمونهایكه بمنظور آزمایش برداشت میشود باید در بطریهای در سمباده كه قبلا با مقداری از نمونه شسته شده است ریخته شود . بطریهای نو قبل از استفاده باید بوسیله اسید شسته شده و سپس با دقت با آب مقطر آبكشی شود . در حدود 2 تا 3 لیتر از نمونه برای كلیه آزمایشها كافی است .
بطریهائیكه بمنظور تهیه نمونه نهائی بكار میرود باید از نمونه بنحوی پر شود كه مقدار بسیار كمی هوا در آنها باقی بماند و در بطری باید كاملا محكم بسته شود . چنانچه نمونه باید به فاصله دوری حمل شود آنرا در محفظه محكمی كه برای این منظور تهیه شده است باید بطور قائم قرار داد .
در روی بطری نمونه برداری مشخصات كامل نمونه مانند محل نمونه برداری و تاریخ و ساعت نمونه برداری و نام و سمت نمونه برداری و نوع نمونه باید قید شود .
نگاهداری و حفظ نمونه
نمونه باید در موقع جمع آوری و پس از آن در 4 درجه سانتیگراد نگاهداری شود .
روش كلی حفظ نمونه كه قابل بكاربری در كلیه آزمایشها باشد وجود ندارد . بطور كلی ترجیح داده میشود كه آزمایش روی نمونه بلافاصله پس از نمونهگیری انجام شود . بهترین راه برای حفظ اغلب نمونهها , نگاهداری آنها در 3 تا 4 درجه سانتیگراد در جعبه یخ كه بخوبی عایق شده است و یا در یخچال بمدت 24 ساعت است . در مواردیكه از مواد شیمیائی برای حفظ نمونه برای آزمایشهای معین استفاده میشود , این مواد را باید بطور جداگانه در قسمتی از نمونه كه برای آزمایش معینی بكار میرود ریخته شود .
یادآوری و راهنمائیهای عمومی برای آزمایشها
محلولهای لازم - در صورتیكه نوع خاصی از مواد ذكر نشده باشد
میتوان از مواد شیمیائی خالص و آب مقطر ( استاندارد شماره 1728) استفاده كرد .
یادآوری 1- منظور از مواد شیمیائی خالص موادی است كه ناخالصی آنها در نتیجه آزمایش مؤثر نباشد .
باید توجه داشت كه تهیه نمونه ایكه معرف فاضلاب باشد اهمیت بسیار دارد . روش نمونه برداری برای تهیه این نمونه در بند 2 آمده است ولی چنانچه نوع آزمایش نمونه برداری خاصی را ایجاب كند . نمونه برداری باید طبق روش خاصی كه توضیح داده شده است انجام گیرد .
اندازهگیری كل مواد معلق
خلاصه روش
مواد معلق بوسیله صاف كردن از روی یك لایه پنبه كوهی در داخل بوته گوچ بدست میآید .
مواد لازم :
شیر پنبه كوهی - شیر پنبه كوهی را میتوان از پنبه كوهی شسته شده ( در اسید ) در آب تهیه كرد . برای این منظور كافی است 15 گرم پنبه كوهی را در آب بحال تعلیق درآورد . چنانچه پنبه كوهی حاوی ذرات بسیار ریز باشد با عمل ته نشین كردن میتوان ذرات ریز را از شیر آسبست جدا كرد .
روش
با دقت كامل یك لایه 3 میلیمتری از شیر آسبست در ته بوته گوچ بسازید . برای این منظور ابتدا بوته را بمقدار لازم از شیر آسبست كه قبلا خوب مخلوط شده است پر كنید . سپس آنرا برای دو دقیقه بگذارید تا ذرات سنگینتر ته نشین شود و سپس با همان مقدار خلائی كه نمونه را صاف میكنید بوته را با وصل كردن به دستگاه مكنده تحت تأثیر مكش قرار دهید و لایه پنبه كوهی را با عبور دادن مقداری آب از میان آن شستشو دهید . بوته آماده شده را برای مدت یكساعت در اتو 103-105 درجه سانتیگراد خشك كرده پس از خنك كردن بوته در دسیكاتور آنرا وزن كنید .
مقادیر 10 میلی لیتری از نمونه را كه بخوبی تكان داده شده است در بوته وزن شده تحت مكش صاف كنید .
یادآوری 2- قبل از شروع بصاف كردن نمونه لایه پنبه كوهی را با چند قطره آب مرطوب كنید . همواره لازم است ده میلی لیتر بعدی نمونه قبل از اینكه بوته بكلی از محلول خالی شود در بوته ریخته شود . برای برداشت نمونه بوسیله پیپتهای دهان گشاد باندازهای كه مانع گرفتگی بوسیله مواد معلق نشود پیشنهاد میشود . صاف كردن نمونه را به مقادیر 10 میلی لیتر آنقدر تكرار كنید كه در حدود 10 تا 20 میلی گرم از مواد معلق در بوته جمع شود یا اینكه عمل صاف كردن خیلی كند و بسختی صورت گیرد . بعد از اتمام عمل صاف كردن , باقیمانده را 2-3 مرتبه با 10 میلی لیتر از آب مقطر شستشو دهید تا املاح محلول از لایه خارج شود . عمل صاف كردن با مكش را آنقدر ادامه دهید تا آخرین قطره آب خارج شده و مواد معلق باقیمانده روی لایه كاملا خشك بنظر آید . سپس بوته را برای مدت یكساعت در یك اتو در 103-105 درجه سانتیگراد خشك كنید .
پس از خنك كردن بوته در دسیكاتور آنرا در درجه حرارت آزمایشگاه وزن كنید
