ازن در استخرهای عمومی شنا

در صورتيكه شما صاحب استخر عمومي هستيد احتمالا بارها با اين جملات برخورد كرده ايد كه "با استفاده از ازن نيازي به استفاده از كلر در استخر عمومي نمي باشد." و يا " ازن اكسيد كننده خطرناكي مي باشد كه در صورت تنفس و يا تماس با بدن موجب آسيب جدي مي گردد". اين جملات متناقض و موارد مشابه آن باعث ايجاد سوالات فراواني در بين علاقمندان به شنا و صاحبان استخرها گرديده است. در اين مقاله به صورت اختصار سعي شده است تا با استفاده از منابع معتبر علمي به چند سوال اساسي در مورد ازن پاسخ داده شده، ويژگيهاي مهمي كه در عملكرد مناسب دستگاه ازن ژنراتور موثر هستند بيان گردد.
ازن چيست؟
ازن اكسيد كننده¬اي بسيار قوي مي باشد كه قابليت حذف تركيبات بيماريزاي كلر و بي اثر كردن كليه ميكروارگانيسمهاي مقاوم در برابر كلر را دارا مي باشد. اين ماده بر خلاف كلر تركيبات مضر توليد نكرده و مشكلات مربوط به كلر از جمله سوزش چشم، خشكي پوست وغيره را نيز ايجاد نمي كند. اين خواص باعث استقبال عمومي براي استفاده از اين ماده در استخرهاي عمومي گرديده است.
آيا ازن را مي توان جايگزين كلر كرد؟
صاحبان بسياري از استخرها به منظور حذف مشكلات مربوط به كلر و ارائه خدمات بهتر به مشتريان به فكر استفاده از ازن به عنوان راهكاري نو در حل معضلات قديمي استخرهاي كشور افتاده اند. اما تمامي منابع معتبر از جمله آژانس حفاظت محيط زيست ]1[ (EPA) به صراحت تاكيد مي نمايند كه ازن به تنهايي براي ضدعفوني آب استخر كافي نبوده و در كنار آن استفاده از يك ضدعفوني كننده مكمل ضروري مي باشد.
چرا ازن به تنهايي كارساز نمي باشد؟
مهمترين سوالي كه مطرح مي شود اين است كه اگر ازن اكسيد كننده اي قوي تر از كلر بوده و تركيبات مضر جانبي هم توليد نمي كند پس چرا نمي توان به تنهايي براي ضدعفوني آب استخر از ازن استفاده نمود؟ مهمترين دلايل اين امر عبارتند از]1[:
1) ازن محلول در آب به سرعت تجزيه مي شود و به اين دليل ازن براي گندزدايي آلودگيهاي ثانويه كاربرد ندارد
2) ازن موجود در آب باعث آسيب رساندن به ششها، مخاط، تحريك پوست و ايجاد خارش مي گردد.
3) بوي ازن حتي در غلظت هاي پايين (0.05 ppm) بسيار نامطبوع و خورنده مي باشد.
به دلايل فوق وجود ازن در داخل استخر مجاز نمي باشد و براي جلوگيري از بروز آلودگي هاي ثانويه در داخل استخر، تزريق كلر ضروري است.

در نتيجه مي توان گفت كه ازن بايد به گونه اي تزريق شود تا قبل از ورود به استخر تمام آن از بين برود و مقدار كمي كلر نيز بايستي براي از بين بردن آلاينده هاي ثانويه به عنوان مكمل به آب تزريق شود.
اگر استفاده از كلر اجتناب ناپذير است، چرا ديگر ازن تزريق كنيم؟
اكنون بايد پرسيد كه با نياز به استفاده از كلر به عنوان ضدعفوني كننده، نقش ازن چيست و آيا استفاده از آن ضرورتي دارد؟ در پاسخ بايد گفت كه ]2[:
1) ازن باعث از بين بردن تركيبات مضر كلر از قبيل تري هالو متانها و كلرآمينها كه منبع توليد سرطان و بو در استخرها مي باشند مي گردد (آلودگي هاي شيميايي).
2) ازن به دليل خاصيت اكسيد كنندگي بالا به سرعت ميكروارگانيسمهايي را كه نسبت به كلر مقاوم هستند را ازبين مي برد (آلودگي هاي ميكربي).
3) ازن بدليل واكنش با مواد آلي موجود در آب آنها را از بين برده و باعث شفافيت آب استخر مي گردد(آلودگي هاي فيزيكي).
4) ازن باعث كاهش مصرف كلر تا حد مقدار اوليه مي گردد.
با توجه به اين خواص با نصب دستگاه ازن ژنراتور مناسب و تزريق مقدار كمي كلر مي توانيد استخري عاري از بو، مواد شيميايي سرطانزا و ميكروارگانيسمهاي مضر داشته باشيد.
استاندارد آب استخر در بسياري از كشورهاي پيشرفته دنيا از جمله آلمان ]3[ تركيب كلر و ازن را به عنوان سيستم مناسب براي ضدعفوني آب استخر توصيه كرده اند.
چه نكاتي را بايد هنگام انتخاب دستگاه ازن درنظر گرفت؟
در هنگام انتخاب دستگاه ازن ژنراتور به موارد زير توجه داشته باشيد:
1) روش توليد ازن:
عمدتاً ازن را مي توان بر مبناي دو روش توليد نمود: لامپ UV و قوس الكتريكي: روش توليد ازن با لامپ UV به دليل محدوديت در مقدار و غلظت ازن توليد شده و همچنين راندمان پايين (مصرف برق بالا) براي استخرهاي شناي عمومي مناسب نبوده و بيشتر براي دستگاههاي گندزدايي هوا كاربرد دارد]4[. روش متداول و مورد تاييد استانداردهاي جهاني براي استخر، توليد ازن با قوس الكتريكي ((Corona مي باشد. اين روش محدوديتي در مقدار توليد ازن با غلظت مناسب ندارد.
2) غلظت ازن توليدي:
در صورتيكه غلظت ازن توليدي از مقدار مشخصي پايين تر باشد نه تنها باعث افزايش كيفيت آب نمي گردد بلكه به دليل خوگرفتن ميكروارگانيسمها با ازن مي تواند حتي باعث رشد باكتريها در استخر نيز بشود.
3) ظرفيت توليد ازن:
مقدار ازن مورد نياز براي هر استخر تابع پارامترهاي مختلفي از جمله حجم استخر، دبي گردشي، سيستم هيدروليك استخر، بار آلودگي استخر، آناليز آب استخر، نوع و ظرفيت دستگاه هاي موجود در مدارتصفيه ، روش و محل تزريق ازن و غيره مي باشد و بايستي براي هر استخر طراحي و محاسبه شود. دستگاههاي با ظرفيت كمتر از حد مورد نياز مشكلات استخر را كاهش نداده بلكه ممكن است باعث تشديد آنها نيز بشوند. در مقابل در صورت استفاده از دستگاههاي با ظرفيت بيشتر از اندازه لازم، ازن مازادي كه در آب باقي مي ماند را بايستي قبل از ورود به استخر كاملا حذف نمود.
4) سيستم اختلاط گاز ازن با آب استخر:
ازن در حرارت 25 درجه به بالا در آب بسختي حل مي شود و بسيار فرار است. سيستم ازن زني بايد داراي سيستم اختلاط كامل براي حل كردن ازن توليد شده در آب باشد. در غير اين صورت فقط مقدار ناچيزي از ازن در آب حل مي شود و مابقي از آب خارج مي گردد. در نتيجه ازن توليد شده در بهبود كيفيت آب بي تاثير خواهد بود.
5) سيستم حذف ازن اضافي:
بطوري كه قبلا اشاره شد، ازن گازي بد بو و بسيار سمي مي باشد و وجود آن در هوا حتي در غلظت هاي پايين براي تنفس مجاز نمي باشد]5[. به همين دليل براي جلوگيري از بروز حوادث ناگوار حتما لازم است تا دستگاه ازن زني داراي سيستم مناسبي براي حذف ازن نامحلول باقيمانده در فاز گازي و جلوگيري از ورود آن به هوا باشد.
6) برق مصرفي:
بعضي از دستگاه هاي ازن با تكنولوژي هاي قديمي مصرف برق بالايي دارند كه باعث افزايش هزينه هاي عملياتي مي گردند. در هنگام انتخاب ازن ژنراتور بايستي به اين موضوع توجه شود.
7) جنس دستگاه مولد ازن:
با توجه به پتانسيل بالاي گاز ازن براي ايجاد خوردگي، محفظه مولد ازن بايستي استنليس استيل 316 به بالا باشد. اين محفظه بايد توانايي تحمل 10 بار فشار را داشته باشد. سيستم هاي ارزان قيمت از محفظه هاي پلاستيكي يا كربن استيل استفاده مي كنند كه داراي طول عمركوتاه بوده و با ايجاد مشكلات در حين كار باعث زياد شدن هزينه هاي راهبري مي گردند.
در نتيجه بايد گفت كه در حاليكه استفاده از ازن به عنوان مكمل سيستم ضدعفوني آب استخرهاي عمومي توصيه مي شود ، عملكرد مطلوب آن مستلزم انتخاب دستگاه مناسب، طراحي، نصب و راه اندازي و نگهداري صحيح سيستم ازن زني مي باشد، از اين رو تخصص شركت فروشنده در زمينه طراحي مهندسي سيستم هاي ازن امري ضروري مي باشد.