آب و آبادی، بی‌آبی و نابودی

کارشناسان، عصر حاضر را عصر بحران آب و چالش آینده دنیا را کمبود آب اعلام می‌کنند.

سالانه حدود 70هزار کیلومتر مکعب آب شیرین از طریق نزولات جوی بر کره زمین می‌بارد که حدود 30هزار کیلومتر مکعب آن تبخیر می‌شود و تنها 40 هزار کیلومتر مکعب آب شیرین می‌ماند و 7میلیارد انسان تشنه.
براساس آمار و ارقام موجود میانگین سالانه حجم بارندگی ایران حدود 400میلیارد متر مکعب برآورد می‌شود که از این مقدار، 310میلیارد متر مکعب در مناطق کوهستانی با مساحتی حدود 870 هزار کیلومتر مربع و 90میلیارد متر مکعب دیگر در مناطق دشتی به وسعت 778 کیلومتر مربع می‌بارد. از این میزان بارش حدود 294میلیارد مترمکعب به‌صورت تبخیر و تعرق از دسترس خارج می‌شود و از 116 میلیارد متر مکعب باقیمانده حدود 93میلیارد متر مکعب از طریق منابع سطحی و زیرزمینی بهره‌برداری ‌ و بقیه صرف تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی می‌شود. از این مقدار حدود 86 میلیارد مترمکعب برای مصارف کشاورزی و نزدیک به 7میلیارد مترمکعب به مصارف شرب و صنعت اختصاص می‌یابد.
از آنجا که متوسط حجم کل آب سالانه کشور رقمی ثابت است، تقاضا برای آب به‌علت رشد نسبتا بالای جمعیت، توسعه کشاورزی، شهرنشینی و صنعت در سال‌های اخیر، متوسط سرانه آب قابل تجدید کشور را تقلیل داده است، به‌طوری که این رقم از حدود 5500مترمکعب در سال 1340، به حدود 3400مترمکعب در سال 1357 و حدود 2500 مترمکعب در سال 1367 و 2100 مترمکعب در سال 13۷۶ کاهش یافته است. این میزان با توجه به روند افزایش جمعیت کشور با نرخ فعلی رشد در سال 1385 به حدود 1750مترمکعب و در افق سال 1400 به حدود 1300مترمکعب تنزل خواهد یافت.
توجه به نقش آب در آبادانی شهرها و روستاها، بحران ناشی از کم آبی را خطرناک‌تر نشان می‌دهد؛ از آنجا که کشاورزان و دامداران برای ادامه اشتغال خود بیش از سایر مشاغل به نزولات جوی و آب‌های زیر زمینی احتیاج دارند، درنتیجه بی‌آبی شغل خود را از دست داده و روانه شهرهای کوچک می‌شوند. این موج مهاجرت که انگیزه‌‌اش بیکاری است، نه تنها متقاضیان اشتغال را افزایش می‌دهد بلکه درنتیجه آن سیل مهاجرت افراد بیکار از شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ و گسترش حاشیه‌نشینی در کلانشهرها و تبعات نابهنجار آن، حادتر از گذشته می‌شود. با توجه به این شرایط در‌می‌یابیم که نتیجه بحران بی‌آبی تنها بی‌آبی نیست بلکه خود می‌تواند زاینده بحران‌های دیگر، با گستردگی بیشتری باشد. از این رو است که رویارویی با این معضل بزرگ نه تنها عزمی ملی می‌طلبد بلکه برای مسئولان کشور زنگ خطر را به صدا در می‌آورد که تا بقیه کشور کویر نشده و ثروت‌های ملی به باد نرفته چاره‌ای برای مهار آن بیندیشند.