*
بر اساس قانون شهرداري (مصوب سال 1334 ) تقريبا تمام تاسيسات شهري از جمله تاسيسات آب، فاضلاب و برق زير نظر شهرداري اداره مي*شد؛ اما با رشد و گسترش نظام اداري كشور، اداره اين تاسيسات به سازمان*هاي دولتي وابسته به وزارت نيرو واگذار شد و بدين ترتيب شهرداريها نقش قبلي خود را در اداره تاسيسات و تامين انرژي شهري از دست داده و اهم تاسيسات زيربنايي كه از جمله آن مي*توان به پستهاي توزيع برق و ديگر تاسيسات برقي در شهرها اشاره كرد، به دست ارگانهاي مختلف دولتي از جمله وزارت نيرو و برق منطقه*اي استانها واگذار شد.
در روند شهرنشيني و گسترش شهرها و همچنين ايجاد شهرهاي جديد، تاسيسات زيربنايي در شهرها از اهميت خاصي برخوردارند و عملكرد هر كدام تاثير مستقيمي روي ساير عوامل شهري دارد؛ به عنوان مثال در روند رشد و توسعه شهرها، طرح و توسعه تاسيسات برقي روي ديگر تاسيسات و خدمات شهري، صنايع تكنولوژي و ... اثر بسزايي دارد.
هماهنگي برنامه*هاي تاسيسات شهري چه از لحاظ زماني و چه مكاني و همچنين هماهنگي كامل بين دست*اندركاران مختلف يك پروژه (چه از لحاظ طراحي و چه از لحاظ اجراء و بهره برداري و همچنين توسعه آن)
نه تنها از مشكلات شهري مي*كاهد* بلكه در مجموع باعث تقليل هزينه*ها و در نتيجه كاهش فشار روي شهروندان و تقليل بار مالي دستگاههاي دولتي مي*شود و در مجموع شهر را به سمت و سوي توسعه بهتري پيش مي*برد.
ايجاد هماهنگي در وادي امر آسان به نظر مي*رسد ولي عملا با مشكلات مكاني، زماني، سازماني، مالي و فني روبرو مي*شود* كه نياز به يك برنامه منسجم وار پيش آماده شده در جهت رهبري و هدايت عوامل مختلف اجرايي كاملا امري ضروري به نظر مي*رسد.
از آنجاييكه در ساخت يك پست برق، مراحل طراحي و برق دار شدن آن، گروههاي كاري همكار بسيار اندكند و معمولاً مهندسان رشته*هاي مختلف تك تك و بدون شناخت كافي از ديگر رشته*ها به تكميل طراحي و ساختن يك پروژه اقدام مي*كنند، متاسفانه در زمان بهره وري و مراحل پس از آن مشكلاتي از نقطه نظر عدم شناخت كافي ويا عدم توجه به پيش نيازهاي طراحي و ساخت يك پست، بوجود مي*آيد تا جاييكه در مواردي مدت*ها وقت وانرژي كه شامل هزينه*هاي هنگفتي نيز هست به حداقل خواهد رسيد و روند طراحي و ساخت يك پست برق به سمت بهينه*اي پيش خواهد رفت.
حال با توجه به مطالب گفته شده، لزوم همفكري و همكاري رسته*هاي شغلي مختلف مهندسي در مراحل مختلف اجراي تاسيسات شهري (بالخصوص تاسيسات برقي كه اهميت آن بر روي ديگر صنايع و خدمات شهري كاملا مشخص است) به وضوح قابل تأمل است و اميد است با برنامه ريزي جامع و منسجم*تري بتوانيم با بهرگيري از فنون و دانش مختلف اجرايي در جهت رشد و رونق وتوسعه شهرهايمان گام موثري برداريم.
تعريف تاسيسات شهري:
منظور از تاسيسات شهري عبارتند از تاسيساتي كه به منظور رفع نيازها و مشكلات ساكنين شهر از نظر تامين آب، برق،* تلفن، فاضلاب، جمع آوري و دفع آبهاي سطحي و گاز بوجود مي*آيند و لزوم ايجاد آنها و ضابطه*هايي كه در مورد چنين تاسيساتي بايستي رعايت شود، از اهميت و اولويت ويژه*اي در رشد و توسعه شهرها برخوردار است.
تعريف تاسيسات زير بنايي شهري:
تاسيسات زيربنايي شهري عبارتست از امكاناتي كه شهرها بايستي به آنها مجهز باشد،* تا بتواند روال زندگي و احتياجات بخشهاي مختلف شهري مانند بخش*هاي مسكوني،* تجاري، اداري،صنعتي و عمومي و مانند آنها را از تسهيلات بيشتري برخوردار سازد.
چنين تجهيزاتي علاوه بر آنكه از احتياجات اساسي يك جامعه شهري است،* مي*تواند معيار سنجش توسعه شهرها از جهات مختلفي كه معمولا يك جامعه شهري واجد آن است به حساب آيد.
الف) مهندسان معمار
"ARCHITECT"
در روند طراحي وساخت تاسيسات برقي و پستهاي برق، مهندسان معمار در مراحل طراحي بايد موارد پيشنهادي زير را در پروژه*ها با دقت كافي دنبال كنند تا در بهره*برداري آينده پروژه*ها كمتر با مشكلاتي از اين حيث برخوردار شوند:
• مكان*يابي و طراحي محل مناسب براي نصب كنتورها و تابلوهاي برق به نحوي كه قابل دسترس براي مامور كنتور خوان اداره برق بوده و در ضمن دور از لوله*هاي آب و گاز باشد.
• مكان يابي و طراحي محل مناسب براي حفر چاه*هاي ارت (Earthing)
• مكان يابي و طراحي محل مناسب براي عبور كابل*ها در زير زمين ساختمانها با استفاده از سيني كابل.
• توجه به جزئيات اجرايي كاربريهاي برقي چه در پستها و چه در اماكن ديگر.
• تخصيص محل مناسب براي نصب تجهيزات تاسيساتي از قبيل ديگ*هاي بخار يا آب گرم و چيلرهاي تراكمي يا آبزورويشن الكتروپمپ*هاي سيركولاسيون سختي*گير آب ومنبع دو جداره يا منبع كويل*دار و تابلوي برق و الكتروپمپ برگشت، با توجه به ظرفيت و حجم و سطح مورد لزوم و با در نظر گرفتن فضاهاي مناسب براي تعمير و بازسازي و تخصيص فضاي مناسب در زير زمين و همكف براي كپسولهاي و جعبه*هاي آتش نشاني و يا سنسورهاي ضد دود (Smoke Detectors) و با همكاري و استفاده از اطلاعات مهندسان تاسيسات.
• مكان*يابي و طراحي محل مناسب عبور كابل به طبقات، دور از لوله*هاي آب و گاز به طوريكه در هر طبقه قابل دسترسي براي كنترل و يا تعويض كابل باشد.
• تخصيص محل مناسب در طبقات براي كپسولها و سنسورهاي ضد دود.
• مكانيابي مناسب براي نصب تابلوهاي برق طبقات.
• مكانيابي و طراحي محل مناسب براي آنتن تلويزيون و كابلهاي شبكه كامپيوتري و احتمالا محل مناسب براي اتصال كامپيوترهاي متصل به هم و سرور (Server) مربوطه در ساختمانهاي اداري.
• تخصيص محل مناسب براي كولر يا هرنوع مبدل لازم به طوريكه به راحتي قابل نصب و باز شدن و تعمير باشند.
• اتاق*ها و راهروها از نور طبيعي كافي، خصوصا نور خورشيد برخوردار باشند.
• تخصيص محل مناسب براي عبور كابل*هاي تلفن و آيفون ومونيتورينگ و دوربين*هاي كنترل و در بازكن*هاي اتوماتيك.
• مكانيابي و طراحي محل مناسب براي آسانسور و چاهك و اتاقك آن، با در نظر گرفتن تهويه اتاقك، نصب موتور گيريبكس و ضربه گير و عبور وزنه تعادل و درب*ها.
• تخصيص پله فرار با نرده مناسب در بيرون ساختمان يا پله فرار داخل ساختمان، ايزوله شده از واحدهاي قابل دسترسي به آتش.
• مكانيابي و طراحي محل مناسب براي نصب تجهيزات آتش نشاني با سيستم اسپرينگلر.
• تخصص محل مناسب براي نصب تجهيزات الكتروفن*هاي مكنده هواي تازه وتخليه هواي زيرزمين*ها
• مكانيابي و طراحي محل مناسب براي نصب پكيج*ها ويا ايرواشرها و محل عبور كانالهاي قابل دسترسي در طبقات.
• تخصيص محل مناسب براي نصب اگزوزفن*هاي پشت بام.
• مكانيكي و طراحي محل مناسب براي نصب منابع انبساط و ذخيره سوخت.
• مكانيكي و طراحي محل مناسب براي نصب مخازن آب ذخيره.
• مكان*يابي و طراحي محل مناسب براي نصب موتور ژنراتورهاي برق اضطراري.
• استفاده از مصالح مناسب و مقرون به صرفه اقتصادي و حداقل افت انرژي و استاندارد در ساختمان.
مهندسان عمران:
مهندسان محترم عمران نيز بايد نكات زير را در طراحي سازه*هاي خود در نظر داشته باشند:
• وزن تقريبي اقلام اشاره شده در رديف الف
• اثر بارهاي ديناميكي مثل الكتروفن*ها و الكتروموتورها و الكتروپمپ*ها روي ستون*ها با درنظر گرفتن اثرات لرزش و نوسان بارها، با توجه به فركانس طبيعي و فركانسهاي تشديد
• از ميزان اتلاف انرژي گرمايش و سرمايش تجهيزات جهت طراحي نوع سازه، مصالح ديوارها، سقف*ها، كف*ها، پنجره*ها و دربها و انتخاب نوع ايزولاسيون اطلاع كافي داشته* باشند.
مهندسان*مكانيك :
پيشنهاد مي*شود مهندسان مكانيك نيز مسائل زير را مد نظر قرار دهند:
• آگاه كردن مهندسان برق و مهندسان معمار از ميزان برق مصرفي دستگاههاي چيلر و ديگ*ها و الكتروپمپها و الكتروفن*ها و فن كويل*ها برحسب كيلووات با در نظر گرفتن ظرفيت دستگاههاي مورد نياز براي ساختمانهاي مورد نظر
• تدبير عبور لوله*هاي آب و گاز، دور از كابل*هاي برق و تلفن و مونيتورينگ
• انتخاب سوخت مناسب براي وسايل خانگي
• تخصيص مخازن آب و آتش نشاني و نصب جعبه كپسولهاي آتش*نشاني و مخازن سوخت در جاي مناسب و در صورت لزوم نصب تجهيزات آتش نشاني از سيستم اسپرينكلر(Sprinkler) در ساختمانهاي بلند
• لوله دودكش بخاري و آبگرمكن و اجاق بايد متناسب انتخاب شود و حتي*المقدور از وسايل استاندارد استفاده و فواصل، قطر لوله و موقعيت نصب و غيره رعايت شود.
مهندسان*شهرساز:
پيشنهاد مي*شود مهندسان شهرساز در طراحي شهري، تخصيص محل نصب پست*هاي برق و عبور كامل برق 20kv يا 38v زميني يا هوائي متناسب با واحدهاي ساختماني را پيش*بيني كنند تا احتمال بروز خطراتي از قبيل نزديك بودن شبكه برق به واحدهاي مسكوني كاهش يابد و مسير را طوري انتخاب كنند كه كليه واحدها به راحتي و با حداقل طول كابل به شبكه برق دسترسي داشته باشند. پايه****هاي
كابل و سيم*هاي هوايي در جاي مناسب مستقر باشند تا از برخورد وسايط نقليه سبك و سنگين و جرثقيل*ها و كاميونهاي باربري و تراك ئميكسرها در امان باشند.
نكاتي چند در مورد طراحي تاسيسات برقي:
با در نظر گرفتن اينكه مهندسان ساير رشته*ها همكاري لازم را با مهندسان برق به عمل خواهند آورد، پيشنهاد مي*شود مهندسان برق در طراحي به نكات زير توجه كنند:
• طراحي چاه يا چاههاي ارت (Earth) و اتصال آن به شبكه برق*رساني به طوريكه كليه دستگاهها قابل اتصال به آن باشند.
• طراحي پست برق فشارقوي
231v/ 400v/20kv با در نظر گرفتن سكسيونرهاي ورودي و رينگ 630A/20kv وكليد دژنكتوري 500MVA/630A/20kv وتجهيزات ولت*متر و آمپرمترها و كليد ولت متر يا ترانس*هاي ولتاژ 100V/20KV و ترانسهاي جريان X100A بااستفاده از تجهيزات استاندارد و كليد ارت فشار قوي
• طراحي و نصب رله*هاي كنترلي مختلف
• طراحي و نصب ترانس مبدل ولتاژ 231V/400V/20KV با قدرت مورد نياز در هر ساختمان لاارت كردن بدنه ترانس و اتصالات آن به رله*هاي كنترلي مختلف
• طراحي و نصب ترانس مبدل ولتاژ 231v/400v/20kv با قدرت مورد نياز در هر ساختمان لاآرت كردن بدنه ترانس و اتصالات آن به رله*هاي قطع*كننده
• طراحي تابلوهاي خازن جهت اصلاح و افزايش ضريب توان9% تا 95% با توجه به استفاده بارهاي راكتيو
• طراحي كنتورهاي اكتيو و راكتيو و ساعت دو زمانه در پست*هاي اوليه (برق از مدار 20KV تحويل گرفته و به ساختمان داده و كنتور روي آن پست گذاشته مي*شود) كه به آن برق اوليه گويند.
• چنانچه پست ثانويه باشد يعني پست پاساژ برق در اختيار اداره برق باشد و از ولتاز ثانويه 380V برق به ساختمان داده شود كنتورها روي پست ثانويه طراحي و نصب مي*شوند.
• طراحي تابلوي برق فشار ضعيف 380V با كليدهاي ورودي اتوماتيك در صورت لزوم با رله*هاي مغناطيسي و حرارتي ويا كليدهاي مينياتوري و در حد امكان با استفاده از كليدهاي قطع*كننده و حساس نسبت به نشت برق به زمين Earth.
• طراحي ( با استفاده از كابل*ها و سيستم*هاي استاندارد مناسب) از تابلوهاي فرعي
• طراحي كابل*ها و سيستم*هاي تلفن، آيفون ساده و دوربين*دار و تلويزيون و كامپيوتر
• طراحي انواع ريموت كنترل*ها مانند درب بازكن و پاركينگ*هاي طبقاتي با استفاده از بالابرهاي برقي و يا هيدروليكي و يا پنوماتيكي
• طراحي آسانسور مناسب با كنترل*هاي ايمني پاراشوت و سنسو وزن (LoadCell) و درب*ها و اتصال زمين و چاهك و ضربه*گير سنسورهاي ضددود و بوق و آلارم و تلفن داخل آسانسور و توقف*هاي اضطراري در طبقات و روشنايي مناسب و احتمالا موزيك مورد سفارش
• استفاده از سيم*هاي برق متناسب و عبور از كمترين فاصله به چراغهاي ديواري و سقفي و طراحي پريزهاي برق و آنتن تلويزيون و كامپيوتر
• طراحي و نصب سنسورهاي ضد دود (Smoke Detector) حداقل در آشپزخانه و موتورخانه و آسانسور و زيرزمين.
• طراحي و نصب تابلوهاي آلارم و نشان*دهنده آتش سوزي نقاط ساختمان و نصب آنها در جاي مناسب ( ترجيحاً در ورودي ساختمان)
• طراحي الكتروپمپ*هاي آب آتش*نشاني تحت فشار در لوله*ها با استفاده از مخازن ذخيره آب و كليدهاي فشاري Pressure Switch قابل فرمان از سنسورهاي ضد دود و با استفاده از تابلوهاي آلارم آتش*نشاني با مشخص كردن Zone هاي آتش.
• طراحي و استفاده از لامپ*هاي مناسب و استاندارد براي تامين نور كافي براي روشنايي زيرزمين، راه*پله آپارتمان، پشت بام، محوطه، استخر، آسانسورها و...
• استفاده حتمي از كليد
Leakage CircuitBreaker= E.L.C.B براي برق*رساني استخر و حمام به*طوريكه اگر لوله*هاي داخلي حمام ويا وان ويا استخر به طريق اتصال فاز ازهمان ساختمان ويا واحدهاي مجاور كه از لوله*هاي مشترك استفاده مي*كنند، برق*دار شوند، به زمين متصل شده و باعث شود تا كليد E.L.C.B عمل كرده و برق را قطع كند. البته كليد فوق بايد به جريان كمتر از 30 ميلي*آمپر حساس بوده و در حدود كمتر از 1% ثانيه برق را قطع كند تا از برق گرفتگي افراد در استخر آب و وان و حمام جلوگيري شود.
• از كابل و سيم چند تكه در مسيرها و بين نقاط ارتباطي استفاده نشود و از نگهدارنده*هاي افقي و عمودي مناسب استفاده شود.
• طراحي و انتخاب موتور ژنراتور برق اضطراري با توجه به مصارف برق اضطراري.

نتيجه:
اميد است با بهره*برداري از همه علوم و فنوني كه چه در صنعت ساخت وساز و چه در ديگر رشته*ها وجود دارد بتوانيم در راستاي بهينه*كردن و ساختن هر چه بهتر تاسيسات زيربنايي شهري از جمله تاسيسات برقي و ديگر تجهيزات پستهاي برق شاهد اقدامات چشمگيري در صنعت برق كشور باشيم تا هزينه هنگفتي كه از خزانه بيت*المال و منابع دولتي صرف طراحي، تجهيز و ساخت اين تاسيسات مي*شود به بهترين و كارآمدترين شكل موجود در جهت تحقق آرمانهاي باشكوه انقلاب اسلامي ايران كه همانا رشد و توسعه انسانها در همه جهات از جمله صنعت و اقتصاد است دست يابيم.

منبع : ماهنامه صنعت برق
تاريخ چاپ : 12-04-1387
شماره چاپ : 142