بهسازی مصرف انرژی و ارتقاء سطح کيفی مصرف در يك واحد صنعتی، باتوجه به مشخص بودن ميزان انرژی لازم برای توليد محصول در طراحی،با كاهش تلفات آغاز و سپس با بهسازی فرآيند، مديريت بار و انرژی، افزايش راندمان تجهيزات با ايجاد تغيير تا تعويض تجهيز، افزايش بازيابی حرارتی و بازيافت جريان های جرمی هدررفته و… ادامه میيابد. نقطه شروع برای دستيابی به حالت بهينه مصرف در يك واحد صنعتی، مميزی انرژی است. مميزی انرژی در يک واحد صنعتی عنوانی كلی است كه با توجه به نوع خدماتی كه در آن ارائه میشود میتواند مفاهيم گوناگونی را در بر گيرد اما به طور کلی به مجموعه فعاليتهای انجام گرفته در يک واحد صنعتی که منجر به تعيين وضعيت کمی و کيفی مصرف انرژی در واحد و ارائه روشهای ارتقاء شرايط موجود میگردد مميزی انرژی اطلاق میگردد. بسته به روش در نظر گرفته شده جهت مميزی انرژی، اهداف اصلی ذيل در چنين پروژههايی مد نظر قرار میگيرند:
  • شناسايی مقادير و چگونگی مصرف انرژی و تعيين ضرايب شدت مصرف انرژی (معاينه سيستم)
  • ارائه راهكارهايی جهت كاهش مصرف و شدت مصرف انرژی (درمان سيستم)
  • تدوين فعاليتهای گروه انرژی واحد جهت بررسی و كنترل وضعيت مصرف انرژی (مراقبت سيستم)


بديهی است كه نيل به اين اهداف در هر واحد صنعتی با توجه به پارامترهای مختلف و شرايط تعيين كننده موجود، برنامهريزی و مطالعات خاص خود را طلب نموده و نياز به شناخت كاملی از واحد دارد. شناخت كافی مميز از فرآيند و نحوه توليد محصول و آگاهی از نقاط كليدی و پرمصرف در پروسه توليد آن باعث خواهد شد تا مميز بتواند بر پايه اين دانستهها، سريعتر، بهتر و كاملتر به اهداف تعيين شده دست يابد. همچنين تعيين دقيق شرايط مصرف با انجام فعاليتهای ميدانی و حضور در واحد و انجام اندازهگيریهای لازم بدست میآيد که اجرای صحيح آنها نياز به برنامهريزی دقيق و اجرای برنامه در شرايط کوتاه و مناسب زمانی و شناخت كامل از توانايیهای دستگاههای مختلف اندازهگيری دارد. تشخيص و تعيين ميزان اثربخشی فرصتهای صرفهجويی انرژی نيز نيازمند شناسايی کامل شرايط فرآيند، درک صحيح از شرايط و پتانسيلهای موجود و تعيين اثرات متقابل تغييرات پيشنهادی در شرايط کاری دارد.
مزايای مميزی انرژی

مهمترين مزيت اجرای يک پروژه مميزی بدست آمدن شناسايی کافی از شرايط موجود و مقايسه و تعيين وضعيت آن نسبت به شرايط بهينه قابل حصول و نيز مشخص شدن روش اجرايی جهت ارتقاء سيستم از شرايط موجود به شرايط بهينه خواهد بود. بطور خلاصه مهمترين نتايج مميزی انرژی به شرح ذيل خواهد بود:

  • تعيين نحوه جريان جرم و انرژی در واحدهای مصرفکننده و واحدهای جانبی توليدکننده حاملهای انرژی
  • تعريف پارامتر شدت مصرف انرژی برای واحدهای مختلف فرآيندی، جانبی، کل واحد صنعتی. مقايسه اين پارامتر با شرايط بهينه مشخص کننده نقاط ضعف کارکرد تجهيزات و بهره برداری بوده و ثبت و مقايسه زمانی اين پارامتر نيز ابزار موثری جهت کنترل سيستم در اختيار میگذارد.
  • تعيين وضعيت راندمان کاری تجهيزات مصرف کننده انرژی، ميزان اثربخشی تجهيزات تبادل کننده و راندمان سيستم انتقال و توزيع حاملهای انرژی
  • تعيين فرصتهای صرفهجويی انرژی به همراه امکانسنجیهای فنی و اقتصادی لازم. مشخص شدن ميزان اثربخشی هر طرح و اثرات متقابل اجرای طرح روی ساير شرايط فرآيندی و نيز مشخص شدن حجم سرمايهگذاری مورد نياز از نتايج مهم يک پروژه مميزی است. با استفاده از داده های بدست آمده از يک مميزی انرژی، مديران واحد میتوانند تصميمهای مناسبی جهت اجرای پروژههای منجر به صرفهجويی اتخاذ نمايند.
  • تهيه مناسبترين برنامه اجرايی جهت کنترل و حفظ شرايط بهينه فرآيند و کنترل شرايط کاری تجهيزات و نيز تعيين مناسبترين پروژههای اجرايی جهت بهسازی شرايط مصرف بر اساس اولويت ارزشمندی و ميزان هزينه طرحها.

بديهی است كه نيل به اين اهداف در هر واحد صنعتی با توجه به پارامترهای مختلف و شرايط تعيين كننده موجود، برنامهريزی و مطالعات خاص خود را طلب نموده و نياز به شناخت كاملی از واحد دارد. شناخت كافی مميز از فرآيند و نحوه توليد محصول و آگاهی از نقاط كليدی و پرمصرف در پروسه توليد آن باعث خواهد شد تا مميز بتواند بر پايه اين دانستهها، سريعتر، بهتر و كاملتر به اهداف تعيين شده دست يابد. همچنين تعيين دقيق شرايط مصرف با انجام فعاليتهای ميدانی و حضور در واحد و انجام اندازهگيریهای لازم بدست میآيد که اجرای صحيح آنها نياز به برنامهريزی دقيق و اجرای برنامه در شرايط کوتاه و مناسب زمانی و شناخت كامل از توانايیهای دستگاههای مختلف اندازهگيری دارد. تشخيص و تعيين ميزان اثربخشی فرصتهای صرفهجويی انرژی نيز نيازمند شناسايی کامل شرايط فرآيند، درک صحيح از شرايط و پتانسيلهای موجود و تعيين اثرات متقابل تغييرات پيشنهادی در شرايط کاری دارد.
روشهای مختلف مميزی انرژی


بصورت كلی مميزی انرژی به يكی از چهار شكل ذيل امكانپذير است:

  • مميزی سريع (عبوری): اين نوع مميزی شامل يك بازديد سريع و سطحی از امكانات و تجهيزات است كه طی آن نقاط و تجهيزاتی كه با انجام كارها و تغييرات كوچك و ارزان قابليت صرفهجويی در مصرف انرژی را دارند، مشخص و پيشنهاد میشوند. چنين پيشنهاداتی ممكن است پيشنهاد اجرای عايقكاری لولههای سيستم آبگرم، بررسی مقدماتی سيستم هوای فشرده و پيشنهاد جلوگيری از كاهش نشت در سيستم هوای فشرده و… باشند.
  • تحليل عملكرد تجهيزات: هدف اصلی در اين نوع مميزی انرژی، تعيين هزينههای عملياتی تجهيزات مختلف است. اطلاعات عملكردی چند سال اخير تجهيزات جمعآوری و تحليل میشوند تا الگوی مصرف انرژی، بيشترين ميزان تقاضا و پتانسيلهای صرفهجويی در مصرف انرژی شناسايی شود.
  • مميزی انرژی استاندارد: اين نوع مميزی انرژی علاوه بر اقدامات دو نوع مميزی انرژی گفته شده، شامل تخمين انرژی مصرفی هريك از تجهيزات و برآورد تقريبی ميزان صرفهجويی در مصرف انرژی هريك از آنها در اثر انجام برخی اقدامات بهينهسازی است. در انتها نيز با يك تحليل اقتصادی، زمان برگشت سرمايه هريك از اقدامات بهينهسازی مشخص خواهد شد.
  • مميزی انرژی جامع: اين نوع مميزی انرژی گرچه زمانبر و پرهزينه است اما دارای دقت مناسبی است. انجام اين نوع مميزی انرژی ممكن است با بهرهگيری از تجهيزات و ابزار اندازهگيری پيشرفته و شبيهسازیهای كامپيوتری ميسر باشد. اين تجهيزات و شبيهسازیها امكان برآورد دقيق ميزان مصرف انرژی هريك از تجهيزات و مقدار صرفهجويی حاصل از اعمال هريك از تغييرات بر روی هركدام از تجهيزات را فراهم میآورد. دادههای مورد نياز بطور معمول بصورت مستقيم اندازهگيری و ثبت و جمعآوری شده و بعداً مورد تحليل قرار میگيرد. مهمترين مشخصه اين نوع مميزی ديدگاه فراگير و همهجانبه، استفاده کامل از تحليلهای مهندسی و شبيهسازیهای مختلف فرآيندی و تجهيزات است.