مقدمه

اگر شیر آب خانه تان را باز كنید، فوراً آب جریان می یابد. ممكن است آب گرم یا سرد باشد و معمولاً به اندازه كافی خالص است كه بتوان آشامید. آب از یك مخزن، مثل دریاچه، رودخانه، چشمه یا چاه، نشأت می گیرد و معمولاً قبل از رسیدن به خانه شما تصفیه می شود، و از طریق لوله های زیر زمینی منتقل می گردد. ممكن است آب مستقیماً به شیر آب سرد خانه تان فرستاده شود، یا ابتدا در مخزنی ذخیره شده و سپس به شیرها منتقل گردد. یك آب گرمكن (كه با گاز، زغال، برق یا خورشید كار می كند) آب را گرم نموده و پس از آن به شیر آب گرم خانه تان منتقل می گردد. آب آشامیدنی، پس از آماده مصرف شدن در تصفیه خانه شهر، به وسیله پمپ هایی در لوله های اصلی شهر جریان می یابد و در نهایت به منازل یا واحدهای تجاری و صنعتی می رسد. روشن است که در مسیرهای مختلف، جریان آب توسط شیرفلکه های کشویی مهار و در شبکه توزیع می شود.

انشعاب از لوله اصلی

انشعاب از لوله اصلی به روشی که در شکل 1 نشان داده شده است اجرا می گردد که بدین ترتیب شبکه لوله کشی آب شهر به لوله کشی داخل ساختمان متصل می گردد. در انتخاب مسیر انشعاب باید دقت شود که حتی الامکان مسیر مستقیم و بدون پیچ و خم زیاد بود و از عوامل آلوده کننده و غیر بهداشتی نیز به دور باشد.


شکل 1
شیر انشعاب

شکل 1 یک شیر انشعاب( e ) را نشان می دهدکه روی لوله اصلی آب شهر کار گذاشته می شود. نصب این شیر در محل قرار گرفتن انشعاب از لوله ای که تحت فشار می باشد لازم است. یکی از هدف های نصب شیر انشعاب کنترل لوله ی انشعاب است تا در صورت لزوم بدین وسیله بتوان جریان آب ساختمان را قطع کرد.

لوله انشعاب

لوله انشعاب برای جلوگیری از یخ زدن آب و نیز وارد آمدن فشار ناشی از تردد وسایل نقلیه بر آن باید در عمق مناسبی نصب شود. جنس لوله برای ساختمان ها معمولی بهتر است از نوع پی وی سی فشار قوی، پلی اتیلنی و یا مسی باشد. استفاده از لوله های فولادی گالوانیزه به علت مقاومت کم آن ها در برابر خوردگی که به پوسیدگی لوله منجر می شود توصیه نمی شود. در صورت ضرورت بهتر است آن ها را با یک لایه قیرگونی اندود کرد.



لوله پلی اتیلن لوله پی وی سی لوله گالوانیزه
شکل2

قطر لوله انشعاب معمولا به مقدار مصرف در ساختمان، فشار آب شهر، طول و قطر لوله و نیز دوری یا نزدیکی مصرف کننده از لوله اصلی بستگی دارد. در هر حال توصیه می شودکه قطر انشعاب از 3/1 قطر لوله آب شهر بیشتر نباشد. همچنین باید توجه داشت که حداقل قطر این لوله برای مصرف یک خانواده حداقل 20 میلی متر و برای مصرف چند خانواده از 25 میلی متر کمتر نباشد.

شیر پیاده رو

همان طور که از نامش پیداست در پیاده رو جلو ساختمان و به فاصله حداقل 50 سانتی متراز دیوار روی لوله انشعاب ساختمان نصب می گردد. وظیفه این شیر قطع و وصل آّب در هنگام تعمیرات اساسی ساختمان و یا هنگام قطع آب مشترک بر حسب ضرورت می باشد. (نحوه قرارگیری درشکل 1). یک درپوش فلزی در کف پیاده رو موقعیت محل نصب را مشخص و غلاف ساقه شیر را حفاظت می کند.

کنتور آب

برای اندازه گیری مقدار آب مصرف شده از کنتور آب استفاده می شود. ظرفیت کنتور متناسب با میزان مصرف در نظر گرفته می شود و چون غالبا اندازه قطر لوله خروجی کنتور کمتر از قطر لوله آب ساختمان است افت فشار ایجاد می کند و در نتیجه جلو مصرف بی رویه و خیلی زیاد آب را می گیرد. در اثر عبور آب از داخل کنتور یک صفحه یا چرخ توربینی به حرکت در می آید که متناسب با سرعت برداشت آب، میزان مصرف را به چرخ های شماره انداز کنتور انتقال می دهد که ما آن را به صورت عدد بر حسب مترمکعب روی صفحه نمایش می دهیم. کنتور معمولا در داخل ساختمان و یا حیاط بعد از در ورودی نصب می گردد تا دسترسی به آن برای مامورین سازمان آب آسان باشد. در نصب کنتور باید دقت کرد که در محلی قرار نگیرد که خطر انجماد وجود داشته باشد. درشکل 1 محل و نحوه نصب و در شکل 4 مشخصات یک کنتور آب نشان داده شده است.


شکل 3
لوله کشی ساختمان

لوله آب مصرفی پس از کنتور به شیر قطع و وصل و شیر یکطرفه در ورودی ساختمان متصل می گردد. از آن پس با توجه به شبکه لوله کشی و تجهیزات آب رسانی مورد استفاده در ساختمان ها، بسته به این که تک واحدی یا مجموعه ای از چند واحد مسکونی، تجاری یا اداری باشد، ادامه مسیر لوله کشی می تواند بسیار متنوع باشد. آب معمولا از پایین ترین قسمت شبکه لوله کشی با یک انشعاب اصلی نخست به شیر تخلیه و سپس وارد لوله تقسیم کننده می گردد. آن گاه از این لوله انشعاب های مناسب برای تهیه آب گرم مصرفی و لوله های تغذیه آب سرد طبقات و زیر زمین جدا می شود. در صوت استفاده از دستگاه سختی گیر در سیستم حرارت مرکزی و تهویه مطبوع، انشعاب دیگری نیز برای آن در نظر گرفته می شود. بهتر است یک شیر فلکه سرشیلنگی نیز برای برداشت آب در موتورخانه نصب گردد. لوله های آب گرم خروجی از منبع آب گرم همراه لوله وارد سرویس ها شده، وسایل بهداشتی را تغذیه می کند.

شکل 4_لوله کشی آب سرد و گرم مصرفی و فاضلاب ساختمان

در ساختمان های بزرگ تر و چند واحدی، معمولا یک یا چند مسیر برای بالا رفتن لوله های آب در نظر گرفته می شود. هر کدام از لوله های بالارونده در ابتدای مسیر باید دارای شیر فلکه قطع دستی باشد. لوله انشعاب در طبقات نیز بایستی مجهز به شیر فلکه قطع و وصل برای کلیه لوله های سرد و گرم مصرفی باشد. سپس توزیع آب سرد و گرم مصرفی در طبقات و واحدهای جداگانه مشابه سرویس های ساختمان قبلی انجام می گیرد. در صورتی که استفاده از سقف کاذب امکان پذیر باشد بهتر است لوله کشی در هر واحد در داخل سقف کاذب همان طبقه انجام گردد. شکل 5 نحوه گردش آب در لوله بالا رونده را نشان می دهد.

همان طور که در سیستم لوله کشی ملاحظه می نمایید، علاوه بر لوله های آب سرد و آب گرم لوله سومی نیز وجود دارد که "برگشت آب گرم" یا لوله "گردش آب گرم" نامیده می شود. این لوله معمولا از آخرین مصرف کننده گرفته می شود و در محل ورود آب سرد به منبع آب گرم وصل می شود. کار آن گردش دائمی آب بین مصرف کننده ها و منبع آب گرم است خواه شیر مصرف کننده باز و خواه بسته باشد. وجود این لوله باعث می شود که با باز کردن شیر آب گرم در فاصله زمانی کمتری به آب گرم دست پیدا شود و از هدر رفتن آب جلوگیری به عمل آید.



شکل 5_ سیستم آب رسانی

از برگشت جریان آب، مایعات، مواد یا محلول های دیگر به داخل شبکه لوله کشی توزیع آب آشامیدنی باید جلوگیری شود زیرا خطر ایجاد آلودگی به همراه دارد. یکی از موارد امکان برگشت آب گرم به لوله آب سرد در زمان قطع جریان آب است. همچنین هر گاه دوش تلفنی یا شیلنگ شیر مخلوط در داخل وان و یا ظرف محتوی آب قرار گرفته باشد و در همین وضعیت آب شهرقطع شود. خطر برگشت جریان آب آلوده به شبکه داخلی ساختمان و مهم تر از آن به شبکه شهری وجود دارد. به هر حال از آنجا که آلودگی آب آشامیدنی تهدید جدی برای همه شهروندان به شمار می رود برای جلوگیری از وقوع هر نوع آلودگی در شبکه لوله کشی توزیع آب، از راه ها و وسایلی مانند فاصله هوایی، شیر یک طرفه و شیر خلا استفاده می شود.

شیر یکطرفه:

از شیرهای یکطرفه معمولا بعد از کنتور آب، قبل از آب گرم کن روی خط تغذیه آب سرد و مواردی مانند این ها استفاده می شود. شر یکطرفه که برای جلوگیری از برگشت آب به داخل شبکه مورد نظر نصب می شود، باید از نوع فنردار با نشیمن آب بند باشد و فقط در یک جهت به آب اجازه جریان دهد و در جهت عکس هیچ گونه نشتی نداشته باشد. درمواردی که مقررات ملی تعیین کرده است باید از شیر یک طرفه دوتایی استفاده شود.

خلاشکن:

هر شیر یا وسیله مکانیکی دیگری که عمل مکش سیفونی را حذف می کند و از بین می برد خلاشکن نام دارد. این وسیله روی شیر فشاری آب شست و شوی کاسه توالت و روی خط تغذیه آب بهداشتی به ماشین لباس شویی و ظرف شویی نصب می گردد و جلو برگشت جریان را در صورت قطع جریان آب شهر می گیرد.


شکل 6
فاصله هوایی

اگر شیر های دست شویی، ظرفشویی، وان و موارد مشابه طوری نصب شوند که خروجی آن ها داخل لگن مربوطه قرار گیرد، می تواند خط برگشت جریان را در هنگام پر شدن لگن از آب استفاده شده ایجاد نمایند.



شکل 7